Klimaatopwarming vraagt een volledige heroriëntatie van de architectuur, stedenbouw en landinrichting. "De geschiedenis van landschappen en plekken, van bouw- en ontwerptradities, van materialen en ideeën vormt het referentiekader voor nieuwe ontwerpen" was de scherpe intro voor de projectoproep voor de Biënale van Venetië door het Vlaams architectuurinstituut. "Alles is limited edition” zoals Thomas Rau het snedig samenvat. Circulariteit.

Erfgoed en monumenten bezitten reeds de fantastische eigenschap dat ze in feite ‘circulair’ zijn: door de jaren heen vormgegeven, gaandeweg uitgebreid en herbestemd. Zeer vaak met materialen met hoge circulaire eigenschappen: baksteen, natuursteen, hout, metalen,…

Op het erfgoeddiner in januari 2020 waar aNNo architecten nieuwe tendensen in de erfgoedsector proberen te detecteren ontstond zo de term ‘circulaire erfgoedzorg’.

De erfgoedsector bezit een enorme en fantastische know-how en expertise over circulariteit. Levensduurbeoordeling. Hergebruik van materialen. Ook de soms voor ouderwets versleten erfgoedconcepten als reversibiliteit & compatibiliteit zijn in feite 1 op 1 te vertalen naar de nieuwe eisen van circulair bouwen zoals demontabel bouwen. Erfgoedgebouw als materialendepot. Alleen is de erfgoedsector onvoldoende bewust van haar eigen unieke know-how.

Versterken we als erfgoedontwerpers bij herbestemmingen en transformaties voldoende de circulaire kwaliteiten van onze monumenten? Katapulteert circulariteit de erfgoedsector naar de kop van het peleton in de nieuwe circulaire economie? Kunnen we gebouwen effectief zien als een tijdelijke samenkomst van materialen met een gedocumenteerde identiteit?

Batterij Aachen is genomineerd voor de Dezeen Awards 2020!
In de duinen van Oostende vindt je een intrigerende site terug van de oude duitse verdedigingsline uit de WOI. De gerenoveerde bunker, welke onderdeel is van een uniek bunker complex “Batterij Aachen” met uitkijk op de Noordzee, is genomineerd voor de Dezeen Awards.
De combinatie van verweerde beton, oude bakstenen met nieuwe bakstenen geeft een zekere flair aan deze bijzondere vorm van architectuur.

Het historisch stadhuis Leuven
Herbestemming en restauratie

Quote Vlaams Bouwmeester Leo Van Broeck

Het winnend ontwerp overtuigde door een aantal slimme zetten. Het concept bereikt een hoge graad van integrale toegankelijkheid door het op eenvoudige wijze ontwarren van de gordiaanse knoop van de circulatie doorheen de vele vloerniveaus van het historische stadhuis en de verschillende verbouwde en aangebouwde volumes.

In het linker voormalig politiegebouw combineren ze een nieuwe inkom op  het gelijkvloers met daarboven een nieuw hedendaags volume (de antichambre)  dat zich richt op communicatie en publiekswerking.
Dit nieuwe ‘ensemble’ werkt zodanig goed dat het op schijnbaar moeiteloze wijze een opwaardering van het erfgoed combineert met een totaal nieuwe verschijningsvorm die het geheel een wervend gezicht geeft en het complex opnieuw activeert en zichtbaar maakt in het stadscentrum. De symboolwaarden van het verleden worden verrijkt met een hedendaagse en laagdrempelige combinatie van onthaal  en informatie.

Het programma richt zich niet alleen naar toeristen maar naar alle Leuvenaars en  de antichambre wil de plek bij uitstek zijn waar Leuven de toekomstige plannen  en stadsontwikkelingen kan tonen aan  de burgers.

Het project toont aan dat grondige vernieuwing en invasieve verbouwing perfect kan samengaan met respect  en opwaardering van het erfgoed dat  op die manier een nieuw leven en een nieuwe relevante functie krijgt in de stad. Het bewijst dat de Open Oproep nog steeds een zeer goede procedure is  voor projecten met een complexe  vraag waarbij het lokale bestuur  het ambitieniveau voldoende hoog  wil leggen. Het resultaat schrijft zich bovendien in als een zeer goed  voorbeeld van socioculturele duurzaamheid.

Hi team, let's talk about our mission!

Zo luidde de uitnodiging die onze medewerkers ontvingen voor het erfgoeddiner #1. De kapel van ons project Burenberg in Leuven werd voor de gelegenheid omgetoverd tot feestzaal. Er werd gediscussierd rond 4 thema's: 

het geheugen van de plek

experimental preservation

circular heritage

en design by reference

Voor het overkoepelende thema: 'Het geheugen als ontwerpatelier.' Haalden wij onze inspiratie bij het VAI, die deze titel ponneerde voor het Belgisch Paviljoen op de Biennale Architectura 2020 in Venetië. De titel spreekt ons erg aan. 

De term 'het geheugen' impliceert een zekere poëzie. De analyse van het bestaande gaat verder dan de historische analyse van de materie. 'als ontwerpatelier' impliceert toekomstdenken. De monumentenzorg biedt een onuitputtelijk reservoir aan kennis en inspiratie voor achitecten. Bij aNNo geloven we dat erfgoed een laboratorium kan zijn voor de architectuur van morgen. 

Innovatieve zonnepanelen voor Douaneloods

Beschermd monument in Essen uitgerust met hypermoderne installatie

Wie de Douaneloods in Essen binnenwandelt, staat meteen versteld van de prachtig gerestaureerde ruimte. Je zou het niet meteen zeggen, maar in dit historische gebouw zit een hoogtechnologische installatie verborgen. Op een hoogte van 16 meter pronkt een innovatieve lichtstraat met transparante zonnepanelen. De lichtstraat is onderdeel van een Europees Interreg Vlaanderen-Nederland project waarin verschillende partners onderzochten hoe monumenten duurzamer gemaakt kunnen worden.

Gisteren werd de lichtstraat onder het goedkeurend oog van de architect, de gemeente Essen en Kempens Landschap opgeleverd. De historische lichtstraat, waarvan het originele glas allang verdwenen was, werd voorzien van ‘Building Integrated Photo Voltaics’ of BIPV panelen. Maar liefst 800m2 glas zal vanaf nu licht doorlaten en tegelijkertijd elektriciteit opwekken. Dit staaltje technologie is een niet alledaagse installatie in een beschermd monument.

Europees demonstratieproject

Kempens Landschap stapte in 2016 samen met de Nederlandse provincie Noord-Brabant in het project DEMI MORE. De welluidende naam staat voor ‘Demonstration of Energy efficiency by Measurement and Innovation gives More’. “De voorbije jaren onderzochten we hoe beschermde monumenten duurzamer gemaakt kunnen worden” legt Kathleen Helsen, covoorzitter van Kempens Landschap en gedeputeerde van de provincie Antwerpen uit. “We moeten met z’n allen zo energie-efficiënt mogelijk leven en ook historische gebouwen kunnen daar een rol in spelen. Het is echter moeilijk om standaard oplossingen zoals isolatie of dubbel glas toe te passen in waardevol erfgoed. Zes demonstratieprojecten in Nederland en Vlaanderen werden daarom in DEMI MORE door experts onder de loep genomen. Voor de Douaneloods bleek de lichtstraat een interessante case. Voor de uitwerking kon de gemeente rekenen op een Europese subsidie van 324.500 euro en een provinciale cofinanciering van 125.800 euro.” vervolgt Helsen.

Innovatief maatwerk

Samen met het gemeentebestuur ging Kempens Landschap de uitdaging aan om een nieuwe innovatieve techniek toe te passen in de loods. Het agentschap Onroerend Erfgoed gaf goedkeuring om de zonnepanelen te plaatsen met respect voor het historische gebouw. Om het ontwerp en plaatsing van de lichtstraat volledig op maat te laten maken, lanceerde de gemeente Essen een concurrentiedialoog.

Jan De Haes, gedeputeerde van de provincie Antwerpen en covoorzitter van Kempens Landschap licht toe hoe het verder verliep: “Een bureau ging aan de slag om een hygrothermische studie op te maken. Concreet werd berekend welk type zonnepanelen voldoende licht zouden doorlaten en geen negatieve impact zouden hebben op de onderliggende staalstructuur van het historische dak. De stalen spanten mogen immers niet oververhit worden aangezien dat de stabiliteit van het gebouw in gevaar kan brengen. Ook over het uitzicht van de profielen werd grondig nagedacht zodat het visuele plaatje klopt. Het resultaat is een operationele lichtstraat die fantastisch geïntegreerd werd in de gerestaureerde loods.”

Burgemeester Gaston Van Tichelt besluit: “De installatie past perfect in de loods. Bij de bouw van de Douaneloods in 1902 werd er namelijk ook gebruikt gemaakt van toenmalige moderne technologieën zoals strengpersbakstenen en een slanke staalstructuur. De lichtstraat is een mooie hedendaagse toevoeging aan dit vooruitstrevende gebouw. Jaarlijks zullen de panelen ongeveer 20.000 kWh opbrengen. De elektriciteit zal wellicht volledig benut worden door Robotland, een educatief techniekpark dat zich in de loods zal vestigen.”

Copyright fotos Bart van Overbeeke – vzw Kempens Landschap